Wprowadzenie do tematyki zwolnień lekarskich
Zwolnienie lekarskie, potocznie nazywane L4, to dokument potwierdzający czasową niezdolność do pracy z powodu choroby lub konieczności opieki nad chorym członkiem rodziny. W Polsce od grudnia 2018 roku zwolnienia lekarskie funkcjonują wyłącznie w formie elektronicznej jako e-ZLA (elektroniczne zwolnienie lekarskie). Niniejszy artykuł stanowi kompleksowe źródło wiedzy na temat wszystkiego, co związane z L4 – od podstaw prawnych, przez proces wystawiania, aż po prawa i obowiązki pacjenta przebywającego na zwolnieniu.
Czym dokładnie jest L4?
L4 to potoczna nazwa formularza ZUS ZLA, który służy do dokumentowania czasowej niezdolności do pracy. Nazwa „L4” wywodzi się od dawnego oznaczenia druku (litera L, czwarty wzór). Mimo że obecnie funkcjonuje już tylko forma elektroniczna (e-ZLA), określenie L4 nadal jest powszechnie używane zarówno przez pacjentów, jak i personel medyczny.
Elektroniczne zwolnienie lekarskie zawiera następujące informacje:
- Dane osobowe pacjenta (imię, nazwisko, PESEL, adres)
- Okres niezdolności do pracy (data początkowa i końcowa)
- Kod choroby według Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD-10)
- Informacje o miejscu pobytu pacjenta w czasie zwolnienia
- Wskazanie, czy pacjent może chodzić, czy powinien leżeć
- Dane lekarza wystawiającego zwolnienie
Podstawy prawne dotyczące zwolnień lekarskich
Kwestie związane z wystawianiem zwolnień lekarskich regulują przede wszystkim:
- Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa
- Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy
- Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 10 listopada 2015 r. w sprawie trybu i sposobu orzekania o czasowej niezdolności do pracy
Te akty prawne określają m.in. kto może wystawiać zwolnienia, w jakich okolicznościach, na jaki maksymalny okres oraz jakie są prawa i obowiązki osób przebywających na zwolnieniu lekarskim.
Kto może wystawić L4?
Zwolnienie lekarskie może wystawić:
- Lekarz
- Lekarz dentysta
- Felczer
- Starszy felczer
Warunkiem jest posiadanie przez wyżej wymienione osoby odpowiedniego profilu na Platformie Usług Elektronicznych ZUS (PUE ZUS) lub korzystanie z zintegrowanego z ZUS oprogramowania gabinetowego. Każdy podmiot wystawiający zwolnienie musi posiadać upoważnienie ZUS do wystawiania zaświadczeń lekarskich.
Jak wygląda proces wystawiania L4?
- Wizyta u lekarza lub teleporada – pierwszym krokiem jest konsultacja medyczna, podczas której lekarz ocenia stan zdrowia pacjenta
- Ocena stanu zdrowia – lekarz na podstawie wywiadu, badania i ewentualnych dodatkowych badań decyduje, czy pacjent wymaga zwolnienia
- Wystawienie e-ZLA – jeśli stan zdrowia uzasadnia czasową niezdolność do pracy, lekarz wprowadza dane do systemu PUE ZUS lub własnego oprogramowania gabinetowego
- Automatyczna transmisja danych – wystawione e-ZLA jest automatycznie przesyłane do ZUS oraz pracodawcy (jeśli posiada profil na PUE ZUS)
- Otrzymanie powiadomienia – pacjent może otrzymać powiadomienie o wystawieniu zwolnienia (SMS, e-mail), jeśli wcześniej wskazał taką preferencję w ZUS
Okresy zasiłkowe i wysokość świadczeń
Podczas przebywania na zwolnieniu lekarskim pracownikowi przysługuje zasiłek chorobowy. Jego wysokość i okres wypłacania zależą od wielu czynników:
Wynagrodzenie chorobowe (pierwsze 33 dni)
Przez pierwsze 33 dni niezdolności do pracy w roku kalendarzowym (14 dni w przypadku pracowników, którzy ukończyli 50 lat) wynagrodzenie chorobowe wypłaca pracodawca. Wynosi ono:
- 80% podstawy wymiaru zasiłku w przypadku zwykłej choroby
- 100% podstawy wymiaru w przypadku:
- Wypadku przy pracy lub choroby zawodowej
- Niezdolności do pracy wynikającej z ciąży
- Niezdolności powstałej wskutek badań lekarskich dla kandydatów na dawców tkanek, narządów i komórek
- Niezdolności spowodowanej koniecznością poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów
Zasiłek chorobowy (po 33 dniach)
Po upływie początkowego okresu, zasiłek chorobowy wypłaca ZUS. Standardowy okres zasiłkowy wynosi 182 dni, a w przypadku gruźlicy lub niezdolności do pracy w trakcie ciąży – 270 dni.
Wysokość zasiłku wynosi:
- 80% podstawy wymiaru w przypadku zwykłej choroby
- 70% podstawy wymiaru podczas pobytu w szpitalu
- 100% podstawy wymiaru w przypadkach szczególnych (jak wymienione wyżej)
Świadczenie rehabilitacyjne
Jeśli po wyczerpaniu zasiłku chorobowego pacjent nadal jest niezdolny do pracy, ale rokuje odzyskanie zdolności do pracy, może ubiegać się o świadczenie rehabilitacyjne. Jest ono przyznawane na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy.
Prawa i obowiązki podczas przebywania na L4
Osoba przebywająca na zwolnieniu lekarskim ma określone prawa, ale również obowiązki, których nieprzestrzeganie może skutkować utratą prawa do zasiłku.
Obowiązki pacjenta na L4:
- Wykorzystywanie zwolnienia zgodnie z jego celem – zwolnienie służy odzyskaniu zdrowia i zdolności do pracy
- Przebywanie pod wskazanym adresem – pacjent powinien przebywać pod adresem wskazanym na zwolnieniu, chyba że lekarz wyraźnie zaznaczył inaczej
- Stosowanie się do zaleceń lekarskich – pacjent powinien przyjmować leki, stosować zalecone zabiegi i przestrzegać innych wskazań lekarza
- Niepodejmowanie pracy zarobkowej – w czasie zwolnienia pacjent nie może wykonywać pracy zarobkowej ani działalności, która mogłaby przedłużyć okres niezdolności do pracy
- Stawienie się na ewentualną kontrolę – pacjent ma obowiązek umożliwić przeprowadzenie kontroli przez ZUS lub pracodawcę
Prawa pacjenta na L4:
- Prawo do świadczeń pieniężnych – zasiłek chorobowy lub wynagrodzenie chorobowe
- Ochrona przed zwolnieniem – pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi przebywającemu na zwolnieniu (z pewnymi wyjątkami)
- Prawo do prywatności medycznej – kod choroby na zwolnieniu widoczny jest tylko dla lekarza i ZUS, pracodawca nie ma do niego dostępu
- Prawo do spokojnego leczenia – kontrole nie mogą naruszać prawa pacjenta do spokojnego leczenia i odpoczynku
Kontrole zwolnień lekarskich
Zarówno ZUS, jak i pracodawca mają prawo do kontrolowania pracowników przebywających na zwolnieniu lekarskim. Kontrole mogą dotyczyć:
1. Prawidłowości wykorzystywania zwolnienia
Kontrolerzy sprawdzają, czy pacjent wykorzystuje zwolnienie zgodnie z jego przeznaczeniem, czyli czy nie wykonuje pracy zarobkowej i czy stosuje się do zaleceń lekarskich. W przypadku zwolnienia z kodem „2” (pacjent może chodzić) dopuszczalne są:
- Wyjścia do lekarza
- Realizacja recept w aptece
- Niezbędne zakupy artykułów pierwszej potrzeby
- Spacery w celach rehabilitacyjnych (jeśli zalecił je lekarz)
2. Prawidłowości orzekania o czasowej niezdolności do pracy
ZUS może również kontrolować, czy zwolnienie zostało wystawione zgodnie ze stanem faktycznym. W ramach takiej kontroli pacjent może zostać wezwany na badanie przez lekarza orzecznika ZUS.
Konsekwencje nieprawidłowego wykorzystywania L4
Nieprzestrzeganie zasad związanych ze zwolnieniem lekarskim może skutkować:
- Utratą prawa do zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia lub jego część
- Obowiązkiem zwrotu nienależnie pobranego zasiłku
- Sankcjami dyscyplinarnymi ze strony pracodawcy, włącznie z rozwiązaniem umowy o pracę
- W skrajnych przypadkach – odpowiedzialnością karną (jeśli doszło do wyłudzenia zasiłku na podstawie fałszywych przesłanek)
Najczęstsze błędy i mity związane z L4
Mit 1: Podczas zwolnienia nie można wychodzić z domu
Nieprawda. Jeśli na zwolnieniu widnieje kod „2” (pacjent może chodzić), dopuszczalne są niezbędne wyjścia związane z leczeniem, realizacją recept czy podstawowymi zakupami.
Mit 2: Pracodawca zna diagnozę choroby pracownika
Nieprawda. Kod choroby widoczny jest tylko dla lekarza i ZUS. Pracodawca widzi jedynie okres niezdolności do pracy oraz informację, czy pacjent powinien leżeć czy może chodzić.
Mit 3: Na zwolnieniu można pracować zdalnie, jeśli czujemy się lepiej
Nieprawda. Zwolnienie lekarskie oznacza całkowitą niezdolność do pracy, niezależnie od tego, czy praca miałaby być wykonywana w miejscu zatrudnienia czy zdalnie.
Mit 4: Lekarz musi wystawić zwolnienie na żądanie pacjenta
Nieprawda. Lekarz wystawia zwolnienie tylko w przypadku faktycznej niezdolności do pracy, ocenianej na podstawie stanu zdrowia pacjenta.
Zwolnienie lekarskie a inne rodzaje nieobecności w pracy
Warto odróżnić zwolnienie lekarskie od innych form usprawiedliwionej nieobecności w pracy:
- Urlop wypoczynkowy – przysługuje pracownikowi w wymiarze zależnym od stażu pracy, jest płatny 100%
- Urlop na żądanie – część urlopu wypoczynkowego (4 dni w roku), którą pracownik może wykorzystać w nagłych przypadkach
- Opieka nad dzieckiem – zwolnienie w celu opieki nad chorym dzieckiem (60 dni w roku)
- Urlop bezpłatny – nieobecność na wniosek pracownika, niepłatna, nie wlicza się do stażu pracy
Dodaj komentarz