Witamina D jest jedną z najważniejszych substancji, które mają ogromny wpływ na nasze zdrowie. Choć kojarzona jest głównie z wpływem na zdrowie kości i układ krążenia, coraz więcej badań wskazuje na jej kluczową rolę w funkcjonowaniu układu odpornościowego. W tym artykule przyjrzymy się, jak witamina D wpływa na naszą odporność oraz jakie konsekwencje może mieć jej niedobór.
Witamina D – co to takiego?
Witamina D to rozpuszczalna w tłuszczach substancja, którą możemy uzyskać z trzech głównych źródeł: ekspozycji na słońce, niektórych produktów spożywczych (takich jak tłuste ryby, wątroba czy żółtka jaj) oraz suplementów. Jest kluczowa dla prawidłowego wchłaniania wapnia i fosforu, co wpływa na stan naszych kości i zębów.
Mimo występowania witaminy D w przyjmowanym pokarmie oraz jej produkcji w warstwach skóry (powstaje z 7-dehydrocholesterolu w skórze wystawionej na działanie promieni UV) często w codziennej praktyce spotyka się pacjentów z niedoborem tej substancji. Jest to spowodowane cywilizacyjną zmianą w sposobie jak żyjemy – jako populacja coraz mniej czasu spędzamy na świeżym powietrzu pozbawiając się bardzo korzystnej dla nas ekspozycji na słońce – Ocenia się, że ok. 80–100% potrzebnej dla organizmu ilości witaminy D3 pochodzi z biosyntezy w skórze.
Działanie Witaminy D w kontekście pracy układu odpornościowego jest wielotorowe:
Witamina D ma właściwości immunomodulujące, co oznacza, że pomaga zapobiegać nadmiernej odpowiedzi immunologicznej, która mogłaby prowadzić do chorób autoimmunologicznych, w których organizm atakuje własne tkanki.
Wspomaga ona aktywność komórek immunologicznych, takich jak limfocyty T i makrofagi, które odpowiadają za rozpoznawanie i eliminowanie patogenów. Regularny poziom witaminy D może poprawiać zdolność organizmu do reagowania na infekcje – Niektóre badania wskazują, że witamina D może zmniejszać ryzyko zachorowania na grypę. Sezonowa zmienność zawartości witaminy D w organizmie (spowodowana zmiennością nasłonecznienia w różnych porach roku) wiąże się także, według tych badań, z sezonowością zakażeń na tę chorobę1,2
Warto również zauważyć, że witamina D odgrywa istotną rolę w profilaktyce nowotworowej. Niektóre badania sugerują, że jej odpowiedni poziom może zmniejszać ryzyko rozwoju raka, zwłaszcza raka jelita grubego. Badania nie wykazały jednak obniżenia poziomu umieralności z powodu nowotworów.3
Dawki profilaktyczne witaminy D różnią się ze względu na obraz kliniczny pacjenta, natomiast uśredniając, za standard możemy przyjąć:
- dzieci po 4. tygodnia życia niemowlęta donoszone, prawidłowo pielęgnowane, przebywające często na świeżym powietrzu oraz dzieci do 2-3. roku życia – 500 j.m./dobę
- po 4. tygodnia życia u wcześniaków, bliźniąt i niemowląt żyjących w złych warunkach socjalnych 1000 j.m./dobę
- dorośli: 1000–4000 IU/d. lub 20 000–25 000 IU podawanych raz w tygodniu lub raz w miesiącu4
Podsumowując, witamina D odgrywa bardzo ważną rolę w funkcjonowaniu układu odpornościowego. Wspomaga aktywność komórek immunologicznych, chroni przed infekcjami, a także reguluje mechanizmy powstawania stanu zapalnego – zmniejsza wydzielanie interleukin prozapalnych (IL-1, IL-6, IL-8, IL-12 i TNF-alfa) jednocześnie zmniejszając produkcję cytokin przeciwzapalnych (IL-10). Niedobór witaminy D może prowadzić do osłabienia odporności i zwiększonego ryzyka chorób. Dlatego ważne jest, aby zadbać o jej odpowiedni poziom, dbając o ekspozycję na słońce, zróżnicowaną dietę oraz, w razie potrzeby, stosowanie suplementów.
Przypisy:
- J.J. Cannell i inni, Epidemic influenza and vitamin D, „Epidemiology and Infection”, 134 (6), 2006, s. 1129–1140, DOI: 10.1017/S0950268806007175, PMID: 16959053, PMCID: PMC2870528.
- John J. Cannell i inni, On the epidemiology of influenza, „Virology Journal”, 5, 2008, s. 29, DOI: 10.1186/1743-422X-5-29, PMID: 18298852, PMCID: PMC2279112
- D. Michal Freedman i inni, Prospective study of serum vitamin D and cancer mortality in the United States, „Journal of the National Cancer Institute”, 99 (21), 2007, s. 1594–1602, DOI: 10.1093/jnci/djm204, PMID: 17971526
- Ewa Marcinkowska – Suchowierska, Paweł Płudowski – „Niedobory witaminy D u dorosłych”, Medycyna po Dyplomie, 2018